Kanatlı Hayvanlarda Adenovirus Enfeksiyonları
Kanatlılarda adenovirüs, inklüzyon cisimcikli hepatitis ismi verilen soruna sebep olmaktadır. İnklüzyon cisimcikli hepatitis, genellikle şiddetli anemi ile birlikte akut ölümle karakterize bir kanatlı hayvan hastalığıdır. Bu hastalığa bağlı salgınlarda farklı virüs serotipleri izole edilmiştir. Fakat etkenler sağlıklı tavuklardan da izole edilebilmektedir.
Kanatlı hayvanlarda adenovirüse bağlı inklüzyon cisimcikli hepatitis ilk olarak 1963 yılında Amerika’da tanımlanmıştır ve sonrasında Kanada, İngiltere, İtalya, Fransa, İrlanda, Avustralya, Türkiye gibi birçok dünya ülkesinde görülmeye başlanmıştır. Genel olarak yapılan çalışmalarda %1 ila %10 arasında morbidite oranı ve %1 ila %10 mortalite oranı belirlenmiştir. Hastalığın yaklaşık olarak 9 ile 15 gün arasında bir seyri bulunmaktadır ve enfekte kanatlı hayvanlar birkaç hafta taşıyıcı olarak kalır.
Bu hastalığın bulaşması vertikal ve horizontal bulaşma şeklinde olabilmektedir. Yani direk olarak damızlıklardan yumurta yoluyla civcivlere aktarılabilir veya enfekte ekipmanlar ve vektörler aracılığı ile bulaşma görülebilir. Erken dönem IBD tehdidi veya konjenital CAV enfeksiyonu nedeniyle immünosupresyon hastalığın ortaya çıkmasında önemli olabilir.
Virüs genellikle dezenfektanlara (eter, kloroform vb.) ve yüksek sıcaklıklara dayanıklıdır. Formaldehit ve iyodürler daha iyi çalışır. İlginç bir şekilde farklı vakalardan birçok farklı serotip izole edilmiştir. Ancak diğer yandan birçok saha vakasında adenovirüs parçacıklarına sahip olmayan eozinofilik inklüzyonlar karşımıza çıkmaktadır. Adenovirüsler sağlıklı kümes hayvanlarında yaygın olarak bulunduğundan, tek başına izole edilmesi onların belirli bir sorunun nedeni olduğunu doğrulamaz.
Sağlık durumu iyi olan damızlık sürülerin civcivleri, belki de daha düşük maternal antikor seviyelerine sahip oldukları için daha büyük risk altında görülmektedir.
Kanatlı Hayvanlarda Adenovirus Belirtileri
Hastalık etkeni kanatlı hayvanlarda karşımıza çıkabiliyor olsa da; belirtiler her zaman karşımıza çıkmayabiliyor. Enfekte olan kanatlı hayvanlarda karşımıza çıkan başlıca belirtiler depresyon, iştahsızlık, tüylerde kabarıklık ve matlaşma, mukozalarda solgunluk ve hareket etmede isteksizliktir. Bunun yanında özellikle kanatlı sürülerinde ani ölümler ve ölüm oranlarında artış karşımıza çıkan önemli belirtiler arasındadır.
Her ne kadar ölüm öncesi belirtiler çok spesifik olma da; ölüm sonrası nekropside karşımıza çıkan belirtiler daha belirgindir. Bu belirtiler arasında karaciğerde şişlik, sarılık, peteşiler ve benekli bir görünüm öncelikli olarak karşımıza çıkar. Bunun yanında böbreklerde solgunluk, kemik iliğinde solgunluk, kanda incelme, bursa ve dalağın boyutunun normale göre küçük olması karşımıza çıkabilecek diğer belirtiler arasındadır.
Kanatlı Hayvanlarda Adenovirus Teşhis ve Tedavisi
Kanatlı hayvanlarda adenovirüs ve neden olduğu inklüzyon cisimcikli hepatitis hastalığının; chick anemi sendromu, sülfonamid intoksikasyonu, bulaşıcı bursal hastalığı, vibriyonik hepatit, yağlı karaciğer sendromu ve B12 vitamini eksikliğinden ayırt edilmesi gerekir.
Klinik belirtiler ve özellikle de nekropsi belirtileri ile beraber olası tanı konulabilir. Kesin tanı amacıyla karaciğerden alınan numunelerden virüs izolasyonu yapılabilir.
Hastalığın kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Fakat kullanılacak olan multivitaminler ve bağışıklık sistemini destekleyici ürünler iyileşme sürecinde yardımcı olabilmektedir. Hastalığın önlenmesinde genel biyogüvenlik tedbirleri ve önlemler önemlidir.
