İneklerde Mastitis (Meme İltihabı)

Mastitis özellikle süt verimi için kullanılan sığırlarda en sık görülen hastalıklardan birisidir. Önemi oldukça büyüktür. Özellikle büyük süt sığırı işletmelerinde sıkça görülen ve ciddi ekonomik kayıplara neden olan bir hastalıktır.

Mastitis kısaca; mikroorganizmaların ve genelliklede bakterilerin memeye girmesi, burada çoğalması ve toksinlerinin meme bezi dokusunu tahrip etmesi sonucu oluşan meme yangısıdır. Temel neden mikroorganizmalar olsada mikroorganizmaların meme dokusuna girip çoğalmasına neden olan birçok hazırlayıcı faktör söz konusudur. Bu maddelerden en önemlisi sağım hijyenidir. Sağım esnasındaki hijyen eksiklikleri ve bazı sağım hataları mikroorganizmaların meme dokusuna girerek burada yangı oluşturmasına neden olur.

Mastitis genel olarak subklinik ve klinik mastitis olarak 2’ye ayrıulmaktadır. Subklinik mastitis; sığırda hastalık olduğu halde bunu dışarıdan fark etmek güçtür. Herhangi bir belirti vermeden gizli olarak seyreder. Klinik mastitiste ise; hastalık gözle görülür boyutlardadır ve çeşitli klinik belirtiler ile kendisini gösterir.

Sığırlarda mastitise neden olabilecek birçok farklı faktör vardır. Bunların hepsini saymamız mümkün değildir. Fakat önemli nedenlerden bazılarını sizler için vereceğiz;

Sürüde yer alan özellikle subklinik mastitisli hayvanlar.
Sağım esnasında hijyen tedbirlerinin tam olarak alınmaması.
Sağım makinelerindeki hatalar, çalışma problemleri ve arızalar.
Meme ve meme dokusu çevresindeki yaralanmalar.
Meme ve meme başlarındaki yapısal bazı bozukluklar.
Hayvanların yaşadığı ortamların genel durumu, ortamın kirli olması.
Yaşın ilerlemesi ve buna bağlı olarak direncin azalması.
Özellikle süt verimi yüksek olan hayvanlarda memelerin sarkık ve büyük olması.
Sıcaklık, nem gibi çevre koşulları.
Hayvanlardaki endokrin sistem bozuklukları.
Beslenme ile ilgili hatalar.

Tüm bunlar ve bunlara benzer faktörler mastitis probleminin ortaya çıkmasına neden olabilir.

Subklinik mastitis; yukarıda da dediğimiz gibi bu tarz hastalarda klinik olarak bir belirti görülmez. Sütün görünümü normaldir. Süt veriminde bir miktar düşme görülebilir fakat bu durum her zaman fark edilmeyebilir. Çeşitli testler ile bu hastalık belirlenebilir. Ayrıca daha şiddetli bir hal alarak klinik mastitise dönüşebilir.

Klinik mastitis; bu tip mastitiste belirtiler görülür. Öncelikli olarak titreme ile başlar. Vücut ısısı yükselmiştir. Hızlı ve kısa soluma görülür. Meme bölgesinde ağrı vardır. Yine memenin muayenesinde ısı artışı, kızarıklık, şişlik ve gerginlik görülür. Meme dokusunun renginde değişiklikler görülebilir. Meme başından çeşitli renklerde sıvılar gelebilir. Mastitisli hayvandan elde edilen sütlerde değişik şekillerde tortular ve farklı renkler görülebilir.

Mastitis Belirtileri

Aslında belirtileride vermiş olduk. Subklinik mastitiste çok bir belirti göremeyiz. Klinik mastitiste ise genel durum ile ilgili bozukluklar, meme dokuda değişiklikler ve sütte değişiklikler görülür. Dönemlere göre sınıflandırmak gerekirse;

Mastitis Tedavisi ve Korunma Yolları

Tanının erken konulması ve tedaviye en kısa sürede başlanması oldukça önemlidir. Erken dönemlerde yapılan müdahaleler süt kaybını ve meme körlüğünü büyük oranda önlemektedir. Tedavide hastalığın nedeni, şiddeti ve hayvanın genel durumuna göre veteriner hekimler çeşitli antibiyotikler ve ilaçlar ile tedavi protokolü hazılayabilir. Mastitis tedavisi devam ederken hayvanın sık sık sağılması gerekir. Böylelikle iyileşme süreci kısalır ve memenin körleşmesi önlenir.

Korunma yolları;

Sağım yapılmada önce memeler mutlaka düzenli olarak yıkanmalıdır ve temizlenmelidir.
Yıkama sonrası memeler tek kullanımlık havlular ile kurulanmalıdır.
Sağım doğru ekipmanlar ile doğru bir şekilde yapılmalıdır.
sağım sonrasında meme uçları uygun bir antiseptik sıvıya batırılarak özenle temizlenmelidir.
Sağım başlıkları dezenfekte edilmelidir.
Mastitisli ineklerden alınan sütler, işletmeden uzak bir yere dökülmeli veya uygun şekilde imha edilmelidir.
Mastitise zemin hazırlayan kalıtsal meme bozuklukları bulunan inekler sürüden çıkarılmalıdır.
Mastitise daha duyarlı olan yaşlı inekler sürüden çıkarılmalıdır.
İşletmede genel hijyen kurallarına dikkat edilmelidir.
İneklerin yattıkları ortamla kuru ve temiz olmalıdır.
Hayvanların beslenmesine özen gösterilmeli yeterli miktarda kaliteli kaba ve kesif yem verilmelidir.
İneklerin mastitise karşı en duyarlı olduğu dönem, kuruya çıktığı dönemdir. Hayvanları kuruya çıkarırken en son sağımdan sonra sadece kuru dönem için kullanılan meme içi antibiyotikler kullanılabilir.