Türkiye’de Bulunan Koyun Irkları ve Yetiştiriciliği

Dünya’da hayvansal üretim faaliyetleri arasında koyun yetiştiriciliği önemli bir yere sahiptir. Koyunculuk, çayır ve otlakları geniş ve kurak iklim koşullarına sahip bölgelerde daha fazla yapılmaktadır. Çünkü; kalitesi düşük geniş meralı yerlerde en karlı hayvancılık kolu koyunculuktur. Türkiye’de et üretimindeki payı %9.5, süt üretimindeki payı ise %5.8’dir.

Mevcut koyun ırkları;

A. Yapağı tiplerine,
B. Verim yönlerine,
C. Kuyruk yapılarına göre sınıflandırılır.

TÜRKİYE’DE KOYUN YETİŞTİRİCİLİĞİ

Türkiye’de son rakamlara göre 30.983.933 baş koyun, 10.345.299 baş keçi bulunur.

Kuyruk yapılarına göre yerli koyun ırklarını inceleyecek olursak;

YAĞLI KUYRUKLU KOYUN IRKLARI

Akkaraman: Orta ve Doğu Anadolu bölgelerinde yetişir. Kangal tipi (Sivas, Malatya), Karabaş tipi (Diyarbakır), Güney Karaman tipi olmak üzere 3 tipi bulunmaktadır. Vücut rengi beyaz, burun etrafı, göz çevresi ve ayakta siyah lekeler görülür. Yapağı tipi kaba-karışık tiptir. Kuyruk “S” şeklinde kıvrım gösterir. Ülkemizde lokal olarak melezleme çalışmalarında kullanılmıştır. Bunlara örnek olarak;

Akkaraman x Dağlıç = Çandır
Dağlıç x Akkaraman = Kesber verilebilir.

Ancak melezleme çalışmalarından en önemlisi Orta Anadolu’da Alman Et Merinosu koçlarıyla melezlenmesi sonucu Orta Anadolu Merinosu koyun tipi geliştirilmiştir.

Resim: Akkaraman Koyunu

Ortalama canlı ağırlıkları: 45-50 kg
Laktasyon süt verimi: 50-60 kg
Laktasyon süresi: 140-150 gün

Morkaraman: Doğu Anadolu Bölgesi’nde yaygın olarak görülmektedir. Vücut bütünüyle kızıldan-mora renk değişimi gösterir. Kuyruk, Akkaraman ırkında olduğu gibi “S” şeklinde kıvrım gösterir. Yapağı tipi kaba-karışıktır.

Ortalama canlı ağırlıkları: 50-60 kg
Laktasyon süt verimi: 80-90 kg
Laktasyon süresi: 150-160 gün

Resim: Morkaraman Koyunu

Dağlıç: Orta ve Batı Anadolu’da yaygın olarak görülür. Kuyruk kalp şeklinde olup, üst yüzeyinde median bir oluk vardır ve “S” şeklinde kıvrım göstermez. Renk beyazdır. Ağır etrafı, burun çevresi ve ayaklarda siyah lekeler vardır. Yapağısı kaba-karışık, ama parlaktır. Halı dokumada en çok tercih edilen yapağı tipidir! Yerel olarak melezleme çalışmalarında kullanılmıştır. Bunlardan başlıcaları;

Kıvırcık x Dağlıç = Kamakuyruk
Dağlıç x Kıvırcık = Pırlak

Melezleme çalışmalarından en önemlisi Eskişehir’de Rambouillet ırkı ile yapılan Ramlıç ırkının oluşumudur. Ramlıç; et-yapağı yönünden iyi bir ırktır.

Ortalama canlı ağırlıkları: 35-40 kg
Laktasyon süt verimi: 40-50 kg
Laktasyon süresi: 130-150 gün

Resim: Dağlıç Koyunu

İvesi: Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yaygın olarak görülmektedir. Vücut beyaz, baş, boyun ve ayaklar kahverengi veya kirli sarıdır. Çoğunlukla alnında beyaz leke vardır. Meme yüksek süt verimine uygundur. Yerli ırklar arasında en kaba yapağıya sahip olanıdır.

Ortalama canlı ağırlıkları: 45-55 kg
Laktasyon süt verimi: 120- 160 kg (200 kg’a kadar çıkabilir)
Laktasyon süresi: 170-200 gün

Resim: İvesi Koyunu

Karagül: Daha çok Afganistan, Rusya bölgelerinde görülür. Orjini Özbekistan’dır. Astragan denen kürk üretimi için kullanılır. Kuzular doğumda genellikle siyahtır, daha sonra renkleri griye döner. Yapağısı kaba-karışık tiptedir.

Resim: Karagül Koyunu

İNCE KUYRUKLU KOYUN IRKLARI

Kıvırcık: Trakya ve Marmara bölgesinde yaygın olarak yetiştiriciliği yapılmaktadır. Vücut, baş, ayaklar genellikle beyazdır. Kuyruk yağsız, uzun ve incedir. Et yağının kas-lif aralarında dağılmış olması ete lezzet verir.

Resim: Kıvırcık Koyunu

Ortalama canlı ağırlıkları: 40-42 kg
Laktasyon süt verimi: 60-90 kg
Laktasyon süresi: 140-180 gün

Karayaka: Karadeniz kıyı şeridinde yaygın olarak görülmektedir. En kaba-uzun yapağılı koyun ırkıdır. Süt verimi en düşük olan ırktır! Buna karşılık et kalitesi oldukça iyidir. Vücut küçük, beyaz renklidir. Başın üst tarafından alna doğru uzanan ‘kakül” şeklinde yün yumağı vardır.

Ortalama canlı ağırlıkları: 35-40 kg
Laktasyon süt verimi: 40-45 kg
Laktasyon süresi: 100-140 gün

Resim: Karayaka Koyunu

Karacabey Merinosu: Alman et merinosları ile Kıvırcık koyunlarının Karacabey harasında çevirme melezlemesi yoluyla melezlenmeleri sonucu oluşmuşlardır. Renk tamamen beyazdır. Renkli lekeler görülmez. Kuyruk yağsız, ince ve uzundur. Yaşama gücü yüksektir. Hemen tüm yıl kızgınlık gösterir. Kuzuların büyüme hızı yüksektir.

Ortalama canlı ağırlıkları: 60-100 kg
Laktasyon süt verimi: 75-85 kg
Laktasyon süresi: Ortalama 140 gün

Resim: Karacabey Merinosu

DİĞER KOYUN IRKLARI

Sakız: Marmara ve Ege sahil kıyı hattında yetiştiriciliği yapılır. Renk beyazdır. Göz, ağız, burun ucu, kulak ve ayaklarda siyah lekeler vardır. Kuyruğun dip kısmı üçgen biçiminde olup ince, uzun, yağsızdır. Bol süt verimine uygundur.

Ortalama canlı ağırlıkları: 40-45 kg
Laktasyon süt verimi: 120-180 kg
Laktasyon süresi: 160-180 gün

Resim: Sakız Koyunu

Malya: Alman et merinoslarının Akkaraman koyun ırkıyla birleştirme (kombinasyon) melezlemesi sonucu elde edilmiştir. Kuyruk yarım yağlı kuyruk yapısında olup baş kısmında geniş aşağıya doğru daralan bir yapı gösterir. Yapağı bakımından Akkaraman ırkından üstündür.

Ortalama canlı ağırlıkları: 80 kg
Laktasyon süt verimi: 35 kg
Laktasyon süresi: 90 gün

Resim: Malya Koyunu

Sönmez: Sönmez tipi elde etmek üzere Sakız koç ve Tahirova koyun melezlenmekte, elde edilen melez döller ikinci aşamada Tahirova koçlarıyla çiftleştirilmektedir. Bu şekilde oluşturulan tip, %25 Sakız, %75 Tahirova genotipi içermektedir. Bu tipin, Ege Bölgesi’nin sıcak ve kurak yaz koşullarına Tahirova tipinden daha çok uyum gösterdiği görülmüştür.

Ortalama canlı ağırlıkları: 80-100 kg
Laktasyon süt verimi: 350-400 kg
Laktasyon süresi: 185 gün

LOKAL IRKLAR:

Çine Çaparı, Güney Karaman, Nordus, Herik, Tuj, Pırlak, Ödemiş gibi ırklar yerel ırklar arasında sayılabilir.

İlgili Makaleler

Bir Yorum

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu