Köpeklerde Sperma Alınması
Erkek köpeklerden sperma başlıca 3 yöntem ile alınmaktadır. Bu yöntemler; elle manipülasyon, sun’i vajen ve elektroejakulasyon yöntemleridir. Hem kolay uygulanabilir olması, hem de alınan spermanın kalitesinin diğer yöntemlere göre daha iyi olması sebebiyle elle manipülasyon pratikte en çok tercih edilen ve en sık kullanılan sperma alma yöntemidir.
Sperma alınırken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. İlk olarak spermanın alındığı ortam buna uygun olmalıdır. Sessiz, dikkat dağıtmayan, köpeğin çok yabancı olmadığı ve zemini kaygan olmayan bir yer seçilmelidir. Sun’i vajen yönteminde ortamda kızgın bir köpeğin olması gerekmektedir. Elle manipülasyon yönteminde ise; ortamda kızgın dişi bir köpeğin olması uygulamayı kolaylaştırmaktadır. Sperma toplama kadehine alınırken fraksiyonlar dikkatle izlenmeli ve sadece 2. fraksiyon alınmaya çalışılmalıdır.
Elektroejakulasyon yöntemi ile sperma alınacaksa hayvanın pre-anestezik muayeneleri yapılarak genel anesteziye alınmalıdır.
Elle Manipülasyon
Elle manipülasyon pratik olarak en çok kullanılan sperma alma yöntemidir. Bir kişi tarafından erkek köpeğin penisine yapılan masaj ile sperma alma şeklidir. Elle manipülasyon yönteminin uygulanması kolaydır. Sperma alınırken fazla bir alet-ekipmana gereksinim duyulmaz. Ortamda kızgın bir dişi köpek olması şart değildir. Ayrıca alınan spermanın kalitesi diğer yöntemlere göre daha iyidir. Elle manipülasyon yöntemi ile sperma alınırken gerekli olan alet-ekipmanlar; eldiven, kayganlaştırıcı jel ve sperma toplama kadehidir. Öncelikli olarak spermanın alınması için uygun bir ortam seçilir. Ortam sessiz, kaygan olmayan bir ortam olmalıdır. Ortamda kızgın dişi bir köpeğin olması şart değildir. Fakat kızgın bir dişi köpeğin olması uygulamayı kolaylaştırmakta, aynı zamanda spermanın kalitesini olumlu etkilemektedir.
Gerekli ön hazırlıklar tamamlandıktan sonra; spermayı alacak olan kişi eldiven giydikten sonra erkek köpeğin sol arka kısmına geçer ve prepusyum üzerinden bulbus glandisin kaudal kısmına hafifçe masaj yapar. Yarı ereksiyon şekillendiğinde prepusyum geri çekilir. Bulbus glandisin arka kısmına avuç içiyle ritmik basınçlar yapılarak ereksiyon sağlanır. Pelvik itme hareketlerini takiben penis köpeğin arka bacaklarının arasından geriye doğru çekilir. Pelvik itme hareketleri başladığında sperma toplama kadehi dikkatlice tutulmalıdır. Bu arada bulbus glandisin arka kısmına baş ve işaret parmakları arasında ritmik basınçlar uygulanır ve sperma alınır. Sperma alındıktan sonra penise antibiyotikli bir pomat uygulamakta fayda vardır.
Sun’i Vajen
Köpekler için kullanılabilecek olan bir sun’i vajen ile sperma alma yöntemidir. Sun’i vajen olarak köpekler için özel üretilmiş sun’i vajenler kullanılabileceği gibi, küçük ruminant veya domuzlar için üretilmiş sun’i vajenler de bu amaçla kullanılabilmektedir. Sun’i vajen ile sperma alınırken ortamda kızgın bir dişi köpeğin olması şarttır. Fraksiyonların ayrılmasında zorluk yaşanabilir. Bunun yanında spermanın kalitesi üzerine olumsuz etkileri söz konusudur. Özellikle motilite üzerine olumsuz etkiler yaptığı birçok araştırmacı tarafından belirlenmiştir.
Elektroejakulasyon
Elektroejakulasyon yöntemi ile sperma alınırken erkek köpeğin genel anesteziye alınması gerekmektedir. Fraksiyonların ayrılması güçtür. Aynı zamanda sperma idrar ile karışabilmektedir. Bunun yanında alınan spermanın hacmi diğer yöntemlere göre daha düşüktür.