Köpeklerde Suni Tohumlama
Köpeklerde suni tohumlamanın kullanılabileceği birçok durum vardır. Köpeklerde suni tohumlama yapılmasının en yaygın nedeni; dişi ve erkeklerde çeşitli nedenler ile çiftleşmenin olamamasıdır. Dişilerde bunun en sık nedenleri; vajinal darlık, konformasyonel kusur, arka bacaklarda zayıflık, psikolojik sorunlar ve ağrı gibi problemlerdir. Yine sebebi bilinmeyen infertilite problemlerinde de suni tohumlama denenebilir. Erkekler içinse; halsizlik, artrit gibi iskelet sistemi sorunları, erken boşalma, konformasyonel defektler doğal çiftleşmenin olmamasının nedenlerinden bazılarıdır. Utangaçlık, deneyim eksikliği, yetiştirilme tarzındaki olumsuzluklar gibi psikolojik sorunlarda suni tohumlamanın endikasyonları arasındadır.
Bazı kişiler bulaşıcı hastalıkların kontrolü ve bunların önüne geçilmesi için suni tohumlama istemektedir. Doğal çiftleşme ile erkek köpeklerden dişi köpeklere bulaşabilecek enfeksiyoz ajanlar suni tohumlama ile de geçebilecek özelliğe sahiptir. Ancak suni tohumlama ile dişi köpeklerden erkek köpeklere geçebilecek enfeksiyonlar engellenmiş olur. Suni tohumlamada kullanılacak tüm dişi ve erkek köpekler başta brucella olmak üzere aktarılabilecek enfeksiyonlardan ari olmalıdır.
Bazı ırkların erkek köpeklerinde çiftleşmeden sonra prostat kanaması ve hemospermi yaşanabilir. Bu kanama von willebrand hastalığı ise ilişkili olabilir ama bu hastalık olmayan köpeklerde de görülmüştür. Suni tohumlama böyle bir sorun riski olan köpeklerde kullanılabilir. Herhangi bir temas olmadığından kanama ihtimali çok azalacaktır.
Köpeklerde sun’i tohumlama yetiştiricinin veya köpek sahibinin isteği doğrultusunda da herhangi bir problem olmadan da yapılabilir. Yine saf ırkların ve değerli olan damızlık erkek köpeklerin daha verimli bir şekilde kullanılması ve sperma nakline olanak sağlanması içinde sun’i tohumlama yapılabilir.
Köpeklerde Sun’i Tohumlama Yöntemleri
Köpeklerde sun’i tohumlama kullanılan spermaya ve yönteme göre çeşitli gruplara ayrılmaktadır. Kullanılan spermaya göre sun’i tohumlama 3’e ayrılmaktadır. Bunlar taze sperma ile sun’i tohumlama, sulandırılmış ve soğutulmuş sperma ile sun’i tohumlama ve dondurulmuş sperma ile sun’i tohumlamadır. Kullanılan yönteme göre de köpeklerde sun’i tohumlama 3’e ayrılmaktadır. Bu yöntemler; plastik katater ile intravaginal tohumlama, çelik katater ile intrauterin tohumlama ve cerrahi yöntem ile intrauterin tohumlamadır. En çok kullanılan yöntem olan plastik katater ile intravaginal tohumlamadan bahsedeceğiz.
Plastik Katater İle İntravaginal Tohumlama
Uygulanmasının kolay olması ve özel bir alet-ekipman gerektirmemesinden dolayı tercih edilen bir yöntemdir. Köpekler için vaginal tohumlama, plastik bir katater ile vaginal boşluktan bir dirençle karşılaşılıncaya kadar kataterin ilerletilmesi ve spermanın vaginanın cranialine bırakılması şeklinde yapılan bir yöntemdir.
Köpek uygun bir yere alınır. Kuyruk yana çekilir ve vulva açığa çıkarılır. Vulva fizyolojik tuzlu su vb. bir sıvı ile yıkanır ve güzelce kurulanır. Dezenfektanların spermatozoa üzerine toksik etkisinden dolayı, vulvanın yıkanması işlemi için dezenfektan kullanılmamalıdır. Hayvanın arka ayakları hafif ayrılarak yukarı kaldırılır. Yer ile yaklaşık 45-60 derece açı yapması sağlanır. Vagina aralanır ve katater vaginanın dorsocranial yönünde ilerletilir. Biraz ilerledikten sonra katater yatay hale getilir. Vaginal bir direnç ile karşılaşıncaya kadar, yani cervix’in önüne kadar katater ilerletilir ve sperma bırakılır. Spermanın geri akışını engellemek için dişi köpek 15-20 dakika aynı pozisyonda arka ayakları havada olacak şekilde tutulur ve vulva bölgesine masaj yapılır. Tohumlanan köpek yaklaşık 1 saat sakin tutulmalı ve abdomene basınç uygulamamaya da dikkat edilmelidir.
Dişi köpeklerde vajinanın uzun olması, para cervikal bölgede daralma, serviksin ventral açılı olması gibi anatomik nedenlere bağlı olarak serviksi geçerek intra uterin tohumlama yapmak biraz güçtür. Taze ve donmuş sperma ile kolay uygulanabilir olması ile intravaginal tohumlama birçok araştırmacı tarafından önerilmiş ve bu konuda çalışmalar yapılmıştır. Yapılan araştırmaları çoğunda taze sperma ile yapılan intravaginal tohumlamalardaki gebelik oranları oldukça yüksektir. Bu yöntemle yapılan tohumlamalarda %80 başarı sağlanmaktadır.
Köpeklerde suni tohumlama fiyatları birçok faktöre göre değişiklik göstermek ile beraber ortalama maliyet 300 ila 1500 TL arasında değişmektedir.